یکی از حرف هایی که استاد شاکر نژاد در مصاحبه هایشان به آن اشاره دارند بحث الحان در قرائت است . که طبق حرف ایشان معنا باید در خدمت الحان باشد . خب این یعنی چه ؟

همانطوری که می دانیم لحن یک نوا و یا صوتی است که به صدا داده می شود مانند لحن غمگین ، لحن شاد ، لحن نصیحت و . . . که در جای جای قرآن با هم فرق می کند جایی باید با غمناک خواند جایی شاد و . . .

اما نکته ای که وجود دارد خدمت الحان بر معنا یا خدمت معنا بر الحان است . به عنوان مثال در سوره مطففین آمده است :

 

اِن الذین اجرموا کانوا من الذین آمنوا یضحکون « همانا کافران بدان سبب که گنهکار بودند ، به نیکان به خاطر ایمانشان می خندیدند »  

خب این آیه از لحاظ معنای عامه خنده و شادی است و در لحن هم باید لحنی شاد گرفت اما هنگامی که الحان خدمت معنا باشد فرق می کند لحن غمناک است چرا که قاری می خواهد این را گریه آمیز بداند . یا هنگامی که در قران از عذاب کافران آیه ای می آید هنگامی که الحان در خدمت معنا باشد قاری آن را محکم ، خبری و ترسناک بیان می کند اما در زمانی که معنا در خدمت الحان باشد قاری این جا می تواند گریه آور بخواند چرا که خود را جزو عذاب شدگان می بیند .

حال سوال پیش می آید که درست است که این گونه است ولی چه سودی دارد که معنا در خدمت الحان باشد ؟

در جواب به این سوال می گوییم گاهی با یک لحن غمناک معنی کامل آیه را می رسانیم مستمع به بهشت و جهنم واقف است و این جا هنگامی که قاری با ترس و رعب و غم این آیات را می خواند فرد هم شاید در ظاهر نه ولی در باطن تاثیر به سزایی دارد اما نکته ی دیگری که وجود دارد اختلاف در سبک قرائت است که اگر شخصی خواست می تواند به نوع اول بخواند و این بسته به سلیقه افراد است . 

 

 

           

 

¤ بسم الله الرحمن الرحیم. ضمن تشکر از این که قبول زحمت فرمودید و در این گفت و گو شرکت کردید بفرمائید که چه عاملی باعث جذب شما به قرآن شد؟

- بسم الله الرحمن الرحیم- من هم از مؤسسه و روزنامه کیهان تشکر می کنم. پدر و مادر من انس زیادی با قرآن مجید داشتند. آنها در منزل قرآن تلاوت می کردند. همین امر موجب آشنایی من و برادرم با آیات قرآن و جذب ما به سوی تلاوت قرآن شد.

¤ از چند سالگی شروع به تلاوت قرآن کریم کردید؟

- من از 5 سالگی شروع به تلاوت قرآن کردم.

¤ در چه سالی در مسابقات بین المللی قرآن کریم و در کجا موفق به کسب رتبه برتر تلاوت شدید؟

- در سال 1374 در عربستان سعودی شرکت کردم و در مسابقات بین المللی حفظ و تلاوت قرآن کریم رتبه اول را کسب کردم. قبلاً در مسابقات کشوری خودمان هم رتبه اول را کسب کرده بودم.

¤ هنگامی که شما مشغول تلاوت آیات قرآن عظیم بودید دقت کردم و دیدم که فیزیک صورت، طنین صدا و حتی رنگ چهره شما عوض می شد در تلاوت شما ویژگی خاصی مشاهده کردم که حاکی از آن است که شما رابطه خاصی با معانی آیات برقرار کرده اید. در این خصوص برایمان توضیح دهید.

- شما لطف دارید اما تلاوت قرآن یعنی آرامش دل. منتها اگر همراه با درک معانی نباشد، ارزشی ندارد. در بحث موسیقی تلاوت سنن مختلفی است. مثلاً مواکبه که براساس آنچه می گوئید و مشاهده می کنید است. به عبارت بهتر در چنین تلاوتی قاری با توجه به معانی آیات و حتی هر قسمت از آیه، حالات مختلف صوت و لحن و شکل های مختلفی در صورت و نگاه خود ایجاد کند تا بتواند مفاهیم آیه ها به این وسیله به مخاطبانش القاء نماید.

¤ به نظر شما مقدمات یک قرائت خوب چیست؟

- برای یک قرائت خوب، قاری باید با علوم مختلف مرتبط با قرائت آشنا باشد که بعضی از آنها عبارتند از:

1- علم وقف و ابتدا

2- علم الحان و موسیقی تلاوت

3- آشنایی با علم صوت

4- آشنایی با علم تجوید

5- انطباق همه اینها بامعانی عمیق قرآن عظیم

 

¤ شما سبک جدیدتان را از کی شروع کردید؟

- از حدود 6 سال پیش شروع کردم اما از حدود 4 سال قبل شکل خاص خودش را پیدا کرد. و الان الحمدلله بسیاری از قاریان با این سبک تلاوت می کنند.

¤ چطور شد که به فکر ایجاد سبک جدیدی در عرصه تلاوت قرآن کریم افتادید؟

- من همیشه حتی از دوران طفولیت این احساس نیاز را می کردم. هرگاه صحبت از قاریان مصری می شد می گفتم: می شود که ماایرانی ها هم صاحب سبک نوین تلاوت قرآن باشیم و حتی از آنها سبقت هم بگیریم.

- الان حتی در مصر، این سبک تقلید می شود. خیلی از اساتید مصری گفته اند که ما از سبک قاری ایرانی داریم تقلید می کنیم و الحمدلله اثرات آن مشخص است.

 

¤ بنظرم سبک شما از نظر صوتی نزدیک به سبک مرحوم شحات انور باشد؟

- خوب فهمیدید، مرحوم شحات انور وقتی زنده بود خودش به من در لبنان گفت: صدای شما از صدای فرزندانم به صدای من شبیه تر است.

اما از نظر الحان، سبک من با سبک آن مرحوم تفاوت دارد.

 

¤ امتیاز سبک تلاوت شما بر سایر سبک های تلاوت قرآن کریم در چیست؟

- کمی سخت است که من خودم در این باره نظر بدهم. اما همین قدر بگویم که این سبک، زیبایی های بیشتر و پیچیدگی های فراوانتر دارد. این سبک، مستمع را خیلی تحت تأثیر قرار می دهد و مخاطب، دائماً اصوات و الحان جدیدی می شنود. نحوه تلاوت یکنواخت نیست و ابداع و نوآوری در این سبک بسیار است.

¤ احتمالاً تقلید چنین سبکی باید مشکل باشد؟

 

- بله، تقلید این سبک سخت است. کسانی که می خواهند تقلید کنند، معمولاً ازسبک خارج می شوند!

 

¤ خوب اگر عده ای بخواهند این سبک را ادامه دهند باید چکار کنند؟

 

- لازم است که علمی کار کنند و با علومی که قبلاً به آنها اشاره کردم آشنا شوند تا کار برایشان ساده شود.

¤ حالا که صحبت ازسبک های تلاوت قرآن عظیم شد اجازه بدهید که درباره سایر روشهای تلاوت و نوشتن قرآن مجید هم کمی با هم صحبت کنیم. ببینید! ما نثر فارسی را به سبک تلاوت قرآن مجلسی نمی خوانیم. حتی متون پرمحتوی و مهم ادبی مان را هم اینطور و بااین شیوه و طریقه فاخر نمی خوانیم. به نظر شما می شود متون پرمحتوای فارسی را هم به این سبک خواند و اگر نمی شود، دلیل آن چیست؟

 

- در زمینه نحوه خواندن نثر فارسی من خیلی تخصص ندارم و اظهارنظر هم نمی کنم. اشعار فارسی را خیلی از اساتید موسیقی ایرانی در قالب دستگاههای فارسی با فضای خاص خودش می خوانند. اما تفاوت تلاوت قرآن مجید با اینها خیلی زیاد است.

 

¤ البته ما در فارسی دکلمه خوانی داریم که خیلی دقت می کنند که واژه ها با دقت خوانده شود. جمله ها را قطعه قطعه می کنند و هر قسمت را به تناسب معنی آن با طنینی می خوانند و...

آیا اینطور نمی شود قرآن خواند؟

 

- چرا، بعضی از آیات، مثل آیه سوره حدید، می گوئیم: اعلموا انما الحیات الدنیا...

 

قبل از این که این آیه را کامل بخوانم، آن را دکلمه وار با صوتی شکسته و خطابی و کلمه به کلمه می خوانم و...

و آنگاه در آخر، آیه را بطور کامل تلاوت می کنم.

 

¤ چون عرب جمله را یک جا نمی خواند و وقف کند، کلمه کلمه می گویند و الف و لام ها را هم می گویند و...

 

چه عیبی دارد که الان که برای تلاوت قرآن سبک مجلسی، بدوی و ترتیل داریم، سبک دکلمه را هم به این روش اضافه کنیم؟ چون بعضی ها ممکن است این روش را بپسندند و اینطور بهتر با قرآن آشنا شوند.

- من موافقم. مشروط بر اینکه به جای ترتیل، از این روش استفاده شود.

¤ می توانیم امیدوارباشیم که در آینده شما حداقل یک بار قرآن کریم را با روش دکلمه تلاوت کنید؟

- انشاءالله

 

¤ چنین روشی تاکنون توسط تلاوت کنندگان مورد استفاده قرارنگرفته است. اگر شما چنین نواری تولید کنید حتما مورد استقبال قرار خواهدگرفت.

 

نکته دیگر درباره نوشتن علائم وقف و... که در قرآن است آیا نمی شود به سبک علائم فارسی مثل: نقطه و نقطه ویرگول و... نوشت. شاید در این صورت بهتر بتوان معانی قرآن را فهمید.

- الان یک قرآنی چاپ شده که علامتها را درحاشیه صفحات توضیح داده است ولی به نحوی که شما می گویید تاکنون ندیده ام اما برعکس آنرا دیده ام. قرآنی چاپ شده که علامتها را حذف کرده اند تا تسلط فارسی را بیشتر کنند.

¤ چون الان خیلی از جاهایی که وقف جایز است بنا به همین روش دکلمه که شما خواندید، علامت وقف وجود ندارد، در حالیکه می شود این جاها وقف کرد.

 

- ما قرآنی که دقیقا نقطه به نقطه علامتها در آن باشد نداریم.

 

¤ حتی کتابت آیات را هم می توان متناسب با محتوا فاصله گذاری کرد اینکار را ما در زبان فارسی و در سبک نوشته ها انجام می دهیم.

 

- امید به خدا بشود...

¤ شما مهمترین علت موفقیت خودتان را در چه عاملی می بینید؟

 

-در وحله اول: توکل به خداوند متعال

دوم: رضایت پدر و مادرم

سوم: پشتکار خودم

 

¤ انس با قرآن مجید چه اثری در زندگی شخصی شما داشته است؟

 

- زبانم از بیان آثار قرآن در زندگی ام قاصر است. در هر گوشه زندگی من، اثر قرآن نمایان است. هرچه دارم از قرآن دارم و بدون قرآن من نمی توانم زندگی کنم.

¤ به نظر شما مردم جامعه ما چگونه می توانند از تلاوت به مفاهیم و از مفاهیم به تفسیر و از تفسیر به عمل و فرهنگ برسند. به عبارت دیگر چگونه می شود از «آهنگ قرآن» به «فرهنگ قرآن» رسید؟

 

-اولا به نظر من، تلاوت قرآن، عمل به قرآن است. اما نکته مهمتر این است که همه کودکان این سرزمین از کودکی و طفولیت تلاوت قرآن را بشنوند و در محیط خانواده با این طنین آسمانی مأنوس شوند تا قرآن با پوست و گوشت و استخوانشان ارتباط برقرار نماید. این موجب زمینه سازی درونی برای فهم و عمل به قرآن می شود.

و چه خوب است که همه ما، ضمن اینکه آیات متعدد قرآن را تلاوت می کنیم، یادداشت هایی هم از معانی آنها داشته باشیم و سعی کنیم آنها را در معرض دید و نظر خود و دیگران قرار دهیم و به آنها، عمل کنیم.

اما مهمتر از اینها نقش بزرگان و الگوهای جامعه ما در این عرصه است.

اگر مردم در زندگی آنها نکاتی را مشاهده کنند که خلاف فرهنگ قرآن باشد، اگر حامد شاکرنژادی صحبت از قرآن کند اما دیگران عملی غیر قرآنی در زندگی او ببینند قطعاً جامعه به سمت و سویی حرکت خواهدکرد که فقط حرف زده شده و عمل در آن نباشد.

عمل الگوهای جامعه هم خیلی مؤثر است.

 

¤ بنظرم وجود مضجع مطهر علی بن موسی الرضا در مشهد، برکت خاصی به نفس قاریان مشهدی و حتی علمای مشهد داده است. در این خصوص هم نظرتان را بیان کنید.

 

- واقعاً ما مشهدی ها هرچه داریم از برکات وجودی آقا علی بن موسی الرضا(ع) است. من هرچه از تلاوت و روش جدید به دست آوردم، از تلاوتهایی بوده است که در حرم امام هشتم داشته ام.

من نمی توانم در این خصوص حق مطلب را ادا کنم.

 

¤ مقام معظم رهبری هم قبل از انقلاب در مشهد جلسات قرآنی متعدد داشته اند و برکات آن جلسات نیز در مشهد جاری است.

 

- بله، ایشان قبل از انقلاب جلساتی داشته اند که من توصیفات آنرا از زبان پدرم شنیده ام.

از توصیه های ایشان در آن زمان به قاریان، بهره گیری از سبک مصطفی اسماعیل بود. ایشان می گفتند مصطفی اسماعیل قرآن را طوری تلاوت می کند که گویا قرآن در همان لحظه به او نازل می شود!

منظور آقا این بود که قرآن را طوری تلاوت کنید که بر قلوب اثر بگذارد.

¤ در پایان خاطره های قشنگی که داشته اید را برایمان توضیح دهید.

- بله، من پس از اینکه مقام اولی را کسب کردم، علاوه بر دریافت هدیه مادی، مسئولین عربستان به من اجازه دادند که حدود 40دقیقه وارد خانه کعبه شوم. ورود به خانه خدا، بهترین خاطره دوران زندگی من بود.

 

¤ در این مدت در درون کعبه چه می کردید؟

- هرکس به نحوی مشغول عبادت بود و من نماز می خواندم.

¤ به کدام طرف؟

 

- به هر چهار طرف می شود در خانه کعبه نماز گزارد.

¤ داخل خانه کعبه گویا فقط چند ستون چوبی وجود دارد و چیز دیگری نیست.

 

- بله، فقط سنگی بود که می گفتند: اینجا محل تولد مولی متقیان علی(ع) بوده است.

¤و یک خاطره دیگر؟

 

- از بهترین خاطره های من، خاطره تلاوتهایی است که در محضر مقام معظم رهبری داشته ام. چون درسهای زیادی گرفته ام؛ من در مشهد تلاوت داشتم. عده ای از مسیحیان هم بودند. پس از تلاوت قرآن، یک خانم مسیحی آمد و گفت: این طلاهای من است، اینها را می خواهم به شما هدیه کنم!

من از اول قبول نکردم. او اصرار کرد. گفتم نه! گفت: اگر قبول نکنید ناراحت می شوم!

گفتم: من چیز دیگری از شما می خواهم.

گفت: خوشحال می شوم که شما چیزی از من بخواهید.

گفتم: شما درمورد دین اسلام و مذهب شیعه تحقیق کنید و اگر آنها را مطابق حق یافتید به سوی حق حرکت کنید.

گفت: باشد.

پس از یک سال دیگر، متوجه شدم که او مسلمان شده است.

 

منبع : www.shakernejad.com 

 

 

- چه زمانی به این نتیجه رسیدید؟

از پنج سالگی به همراه برادر بزرگ‏ترم «حاج حمیدآقا» با سبک مصطفی اسماعیل تلاوت می‏کردیم تا اینکه در سن 12 سالگی، رتبه نخست مسابقات بین‏المللی عربستان را به دست آوردم. این وضع تا 17 سالگی ادامه پیدا کرد. بعد تغییرات صوتی دوران بلوغ پیش آمد؛ برای همین چند سالی مجبور بودم با صدای جدید کنار بیایم. از این مرحله که گذر کردم به این فکر افتادم که سبک جدیدی در تلاوت داشته باشم  .

- برای رسیدن به این سبک جدید، کار خاصی انجام دادید یا فقط تمرین کردید؟

تمرین که اصل کار بود اما در کلاس‏های متفاوتی شرکت کردم؛ از صرف و نحو عربی گرفته تا فصاحت و بلاغت در کلام عرب و آشنایی با موسیقی کلاسیک عربی و ایرانی. تلاوت‏های استادان مختلف قرآن را به شیوه قیاسی و علمی مورد بررسی قرار دادم؛ در حالی که شاید تا پیش از آن فقط با گوش دادن، تلاوت‏ها را پی‏گیری می‏کردیم. تفسیرهای مختلف را مطالعه کردم تا بر معنای آیات هم مسلط شوم چون با لحنی که بر آیه تحمیل شود، مخالفم، معتقدم الحان باید در خدمت معنای آیات قرار داشته باشند. در نهایت همه اینها را کنار هم قرار دادم و به سبک جدید تلاوت رسیدم  .

- پس برای رسیدن به لحنی که مطابق با معنای  آیات باشد، داشتن استاد مفاهیم قرآن اهمیت دارد؟

صد در صد. تلاوت قرآن باید تاثیرگذار باشد. قاری‏ای که مفاهیم آیات را به خوبی نداند، نمی‏تواند قرائتی را ارائه کند که منطبق‏ بر معنا باشد.

- سبک حامد شاکرنژاد چه ویژگی‏هایی دارد؟

عصر طلایی قرائت قرآن در مصر به چند دوره تقسیم می‏شود. در هر دوره، استاتید بزرگی ظهور کردند که در تلاوتشان ویژگی‏های خاصی بود. من سعی کردم همه آن ویژگی‏ها را در سبکم قرار دهم؛ حزن استاد رفعت، انطباق لحن بر معنا در قرائت مصطفی اسماعیل، قدرت و شفافیت صوت عبدالباسط، نرمی و لطافت استاد شحات انور، نفس طولانی سید متولی عبدالعال و تحریرهای‏ریزی که در تلاوت استاد غلوش وجود دارد. شاید بهتر باشد بگویم سبک حامد شاکرنژاد، تلفیقی است از سبک‏های استادان بزرگ مصر، همراه با نغمات ریز ایرانی  و عربی.

- با این حساب، سبک جدیدی ارائه نداده‏اید چند سبک مختلف الگو برداری کرده‏اید...

اشتباه نکنید، این الگوبرداری نیست. هر تلاوت برجسته‏ای با ملاک‏هایی سنجیده می‏شود که لازمه تلاوت است؛ مانند حزین بودن، انطباق لحن بر معنا، شفافیت صوت، نرمی و آرامش و ... . حالا این لازمه‏های تلاوت، در لحن و صوت بعضی از استادان بزرگ آشکار است و هر کدام از آنها به یکی از این ویژگی‏ها شناخته می‏شوند. پس رعایت این موضوع در قرائتم به این معنا نیست که از آنها الگوبرداری کرده‏ام.

باید در قرائت تحریر زد؛ حالا شاید این تحریر در قرائت مصطفی اسماعیل هم وجود داشته باشد. من این مثال‏ها را برای تقریب ذهن عنوان کردم. با این حال به بزرگانی مانند شیخ رفعت و مصطفی اسماعیل و خیلی‏های دیگر افتخار می‏کنم و باز هم تاکید دارم که همه ما حتی همین اساتید بزرگ، زمانی تقلید می‏کردیم.

- الان چند نفر از قاریان به سبک شما تلاوت می‏کنند؟

آمار دقیقی ندارم اما عده‏ای به همین سبک جدیدی که ارائه داده‏ام، تلاوت می‏کنند. بعضی‏ها هم از حرکت و جنبشی که در قرائت ایجاد کرده‏ام، پیروی می‏کنند. در واقع این حرکت من نوعی خودباوری در جوانان ایجاد کرده. خیلی‏ها به این نتیجه رسیده‏اند که می‏توانند از تقلید پا را فراتر بگذارند و سبک جدید ابداع کنند.

- اما هنوز هم بیشتر جوانان از قاریان مصری تقلید می‏کنند. اصلا چرا پیشکسوتان قرآنی به جوان‏ها سبک شاکرنژاد را توصیه نمی‏کنند؟!

این حرکت تازه آغاز شده و برای رسیدن به شرایط مطلوب راه درازی در پیش داریم. برای من اهمیتی ندارد که کسی جوانان و نوجوانان را ترغیب کند تا به سبک حامد شاکرنژاد بخوانند اما حالا که حرف به اینجا کشیده شد، باید بگویم که خیلی‏ها قدرت پذیرش این موضوع را ندارند و مخالفت می‏کنند اصلا نمی‏خواهند بپذیرند  که یک ایرانی سبک جدیدی ارائه داده است.